Ortodoks messe i Sofia.

I Sofia er det ei nydeleg kyrkje, ei kuppelkyrkje, der kuppelen i fylgje drosjesjåføren er av reint gull. Først lurer eg på om kyrkja er Hagia Sofia, som eg lærte mykje om då eg tok kunsthistorie, men eg får det ikkje til å stemma. Etter ein lynrask sjekk på google ser eg at Hagia Sofia ligg i Istanbul, så då får me kanskje kalla denne domkyrkja i Sofia.

På kyrkjetrappa står det to eldre damer og ein tiggar. Damene har blomebukettar i hendene. Dei vil selja, og spør med innsmigrande gammeldamesmil på bulgarsk, er det ein form for serbo-kroatisk, mon tru, om eg vil kjøpa. Eg svarar på engelsk at eg ikkje har bulgarske pengar. Dei formidlar at det går fint med euro og. «For santa Maria!» seier den eine dama, og strekker den vesle buketten med prestekragar og rosa blomar mot meg på same måten som eit lite barn ville ha gjort det. «I might have a euro,» seier eg, og finn fram lommeboka der eg klarer å fiska fram ein toeuro mellom alle dei norske myntane som framleis ligg der. Eg får blomane. Den mannlege tiggaren går omtrent ned på kne. » Please, please, please,» seier han med tynn stemme. «Euro, please…» Eg venner meg aldri til tiggarar, og det skal ein kanskje ikkje heller. Eg skjønar at mykje er spel, og at ein ikkje kan gje til alle, men at desse menneska har det vondt, er eg ikkje i tvil om.

Sjølve kyrkjeromet er overraskande lite, men det er høgt opp til kuppelen. Det luktar honning av alle bivokslysa som er tende, og røykjelse. Ved inngangen blir det seld ikoner, kort, smykker og kjøleskapsmagnetar med små ikon på. Ei gammal dame spør om me ikkje skal ha lys å tenna, og me kjøper kvar vårt tynne bivokslys som me tenner ved ei av lysglobene. Det er ikkje ofte eg har vore inne i ei ortodoks kyrkje, så opplevinga kjennest på ein måte ny. I det eg trur må vera austveggen er det tre ikonostasar, den i midten er størst, og dei andre to tener som ein slags sidealtar, sjølv om dei ligg på rekkje. Sunniva er nyssgjerrig og ikkje redd for å leggja ut på eiga hand, så ho går i god tru inn gjennom den eine ikonostasen. Eg har nok forsømt meg med informasjon. Der inne møter ho presten i lang svart ortodoks prestekjole, som vennleg, men bestemt får fortald ho at her inne kan ho nok ikkje vera. Litt flau kjem ho ut att, men presten gir henne eit tilgivande smil med på vegen.

Det viser seg at det skal vera messe ved eit av sidealtera. Nå kan eg ikkje nok om ortodoks kyrkjeliv til å kunna vita om ein sermoni utan nattverd blir kalla messe, så kanskje det er feil uttrykk. I boka eg les akkurat nå, «Meine Freundin, die Nonne», av Ilka Piepgras, les eg om ein ung tysk kunststudent som under eit studieopphald i Hellas blir så fascinert etter eit besøk i ei ortodoks kyrkje at ho straks startar den lange ferda mot å bli ortodoks nonne. Denne boka har gjort meg endå meir nyssgjerrig på ortodoks trusliv enn eg var før, så eg frydar meg når eg forstår at her kjem me til å få med oss ei gudsteneste.

I boka blir den ortodokse gudstenesta beskriven som eit slags heilag teater som viser oss noko om mennesket og Kristus. Hovudpersonen i boka, som vart nonne, meiner ar dei ortodokse sermoniane talar til andre deler av mennesket enn først og fremst intellektet og at det heilage kjem fram på ein heilt annan måte enn til dømes i ein Luthersk gudsteneste.

Eit lite kyrkjekor, beståande av tre menn, stiller opp til høgre for ikonostasen. Dei er ikkje spesielt oppkledde, den eine, i oransjestripete T-skjorte, kjem springande i siste liten og rekk akkurat å stilla opp før det heile startar. Dei syng a capella, for det meste tostemt, i den grad eg klarer å skilja stemmane. Presten opnar ei av dørene og eit slags vindauga i ikonostasen. På ein eller annan måte minner det meg litt om dokketeater dette at presten viser seg i dører og vindu. Presten vekslar med koret på å bera sermonien. Etter ei stund høyrest det ringling av bjeller, og så ser me presten stå i det eine vindauget og svinga eit røykelseskar med små klokker på. Så kjem han ned i kyrkjeromet, som er mest utan benkjer, og truleg berekna på at folk skal stå under gudstenestene. Han svinger røykelseskaret fram og tilbake der det står eller sit menneske. Så vidt eg har skjøna er røykelsen både eit symbol på bønene som stig opp til Gud og på Guds velsigning over menneska. Først merkar ein mest lyden av røykelseskaret, men etterkvart legg det seg ein tung og markant eim av røykelse i romet. Om nokon veit meir enn dette enn meg må dei gjerne kommentera, for det er mykje eg ikkje heilt forstår.

Gudstenesta, eller tidebøna for det eg veit, varer relativt kort. Etterpå tek den unge presten fram den svarte paraplyen sin og går gjennom kyrkja og ut i regnet for å gå heim. Damene som er i kyrkja, og truleg høyrer til kyrkjelyden, bøyer seg i respekt for han og helsar. Eg lurer meg til å krossteikna Sunniva som sit ved sidan av meg på panna. Ho snur seg og ser på meg med «mor då» blikket. Etter sermonien tek eg ein ny runde i kyrkja. Preikestolen kvilar på ei søyle som står på ryggen av noko Sunniva og eg kviskrande har diskutert korvidt det er ein skulptur av ei løve eller ein skulptur av eit lam. Eg meiner det er eit lam, og at det symboliserer Agnus Dei, Guds lam som bar all verdas skuld. Sunniva meiner det er meir likt ei løve. Når eg kjem fram blir eg eindå meir usikker. For meg ser det ut som eit lam med løvetrekk, og det kan jo henda at det er meininga at det skal vera akkurat det. Eg går framleis med blomane til Santa Maria i hendene. Eg går fram til eit av altera og set blomane i ein av keramikkvasane som står der. Det er ingen ledige vasar, så eg set han saman med ei visnande kvit rose.  Etterpå kjøper me kort og kjøleskapsmagnetar av den gamle dama med ikona. Vekslepengane får Sunniva gje til tiggaren som framleis står på trappa. Så går me ut i regnet me og, same vegen som presten med den store paraplyen.

Så nå har eg eit lettare djupdykk i ortodoksien. Samtidig får me akkurat nå impulsar frå karismatikken. Korleis me er havna på eit luksushotell i Macedonia i lag med ein karismatisk frimenighet frå austlandet, er ei historie som ikkje passar inn i denne rubrikken her og nå. Livet er merkeleg. Heidi