Sofia – Skopje

Etter avtale kjem den same drosjesjåføren som me brukte då me kom til Sofia, og hentar ,oss om morgonen for å kjøra oss til busstasjonen. Sjåføren snakkar godt engelsk, og er smilande og jovial. Me får eit lynkurs i språkamanhangar. Språka i dei austeuropeiske landa er slik at dei forstår kvarandre. Eigentleg er det same språket dei snakkar. Polsk er litt annleis, men ein bulgarar vil forstå ein polakk. Etter Sovjettida forstår alle i Bulgaria i vår generasjon godt russisk, men russarane forstår ikkje deira språk. Han brukte ikkje ordet serbokroatisk, men eg går ut frå at det språket han refererer til at alle snakkar må vera ulike variantar av serbokroatisk. Generasjonen under vår har lært engelsk på skulen, så ungdomane kan ein del engelsk om dei vågar å bruka engelsken.  Han løftar ut bagasjen vår med eit stort smil og ynskjer oss velkomen tilbake til Sofia.

På busstasjonen blir me igjen forvirra. Me har kjøpt billettar, men finn ingen informasjon eller skilt som viser kor vår buss skal gå i frå. Eg sender mannen i huset inn på eit informasjonskontor for å prøva å finna det ut. På slike kontor er det som oftast lang kø, og det ser alltid ut som om personen i luka har veldig god tid. Medan eg og ungdomane står og passar koffertar, meiner eg plutseleg å registrera at nokon snakkar norsk. Eg klarer å lokalisera kor dei norske orda kjem i frå, og møter fire norske jenter på Ingrid sin alder som er på det den eine kallar ein variant av interrail. Dei reiser rundt i austeuropa på same måten som oss, stort sett med buss. Dei har tilbrakt natta på eit nattog og skal nå prøva å finna same bussen som oss.

Me begynner å bli litt bekymra for om me skal klara å finna rett buss, og viser billetten til ein bussjåfør som fylgjer oss over haldeplassen til ein buss det står Skopje på. Ironisk nok, viser det seg at bussen bare står midlertidig plassert der. Etter eit par minutt kjører han for å parkera der me først stod, og me sleper med oss koffertane og spring etter. Når me når bussen att, viser det seg at me ikkje får koffertane med før me har klistra nokre bagasjeregistreringsstrimler på handtaka. Dei må me kjøpa inne på billettkontoret, så det blir endå litt meir køståing før me kjem inn på bussen. Denne bussen liknar på ein vanleg norsk Haga-buss, han er utan toalett, men det er betre plass mellom seta og seta som er slike me er vande med på rutebussar i Norge, er mykje betre å sitja i. I det bussen skal gå, kjem det inn ei dame og ropar opp «Passenger Heeeidi». Det slår meg at det kan vera meg ho vil ha tak i så eg svarar. Ho kjem med ei bunke skjema. «Is something wrong?» spør eg lett bekymra. «No, no, no,» svarer ho. Det viser seg bare at billettane våre ikkje var heilt skikkeleg registrerte endå. Eller i alle fall er det min teori om kva ho ville, eigentleg veit eg det ikkje, men ho fekk sett nokre kryss i rett rute, og frå lærarlivet mitt veit eg jo at det er viktig.

Me kjem oss i veg, og skjønar litt betre korfor turen var estimert til så lang tid når distansen var så kort på kartet. Turen går på smale og til dels svingete vegar, forbi bittesmå gardar med små åkerlappar rundt, der det veks sukkerrøyt, korn og poteter. Me kjører omtrent over gardstun og ser verkeleg korleis folk lever, det er nokså annleis frå langturen for to dagar sidan som hovudsakleg gjekk på fleirefeltsmotorvegar. Bussjåføren er smilande og avslappa og røyker med den eine handa medan han kjører bussen med den andre. På dashbordet har han ikon med Jomfru Maria og Jesus på korset, og frå ein plass over frontruta dinglar det eit gjennomkrakelert wunderbaum som har sett betre dagar.

Etter eit par timar stansar han på busstasjonen i ein liten by, og seier noko om toalett. Han fortel oss på litt vaklande engelsk at det blir ti minutt pause, og me er takknemlege for å få informasjonen på eit for oss forståeleg språk. Som fleire andre av dei kvinnelege passasjerane, stiller eg meg opp i kø framfor ei gammal dame som samlar inn pengar frå dei som vil inn på toaletta. Eg finn fram det eg har av myntar og let henne plukka det ho vil ha ut av handa mi. Systemet viser seg å vera slik at ein tek med seg inn papir frå ein stor dorull etter antatt behov… Når eg kjem inn viser det seg som frykta at doa bare er hol i golvet inne i avlukka. Når eg i tillegg oppdagar at det ikkje er lys der inne, at dørene ikkje har lås, og at dei er langt vekke frå holet, mistar eg motet og satsar på betre tider…

På busstasjonen står det ein nokså skranglete kaffiautomat. Eg puttar på myntar som maskinen til slutt aksepterer, og får valet mellom strong og normal coffee. Eg trykkjer på knappen for strong, og vatnet kjem fossande ut utan at det kjem ned nokon kopp, men plutseleg, midt i vannstråla kjem koppen dettande likevel, og eg blir den lukkelege eigaren av ein halv kopp veldig sterk kaffi. Truleg var det maskinen sin måte å blanda sterk eller normal kaffi på at når valet var sterk kaffi kom bare halvparten av vatnet i koppen.

Når me omsider når grensa til Macedonia, ser det ut som verdas mest avslappa og slakke grenseovergang. Først er det ingen i luka i det heile tatt og bussen må venta, først med motoren på, heilt til sjåføren resignerer og skrur motoren av. Så går han ut og leitar, og sidan ingen grensevakt er å sjå, så set han seg ned på muren og tek ein røyk medan han ventar. Til slutt kjem grensevakta som tydelegvis har vore ute og handla seg lunsj. I den eine handa ber han ein tallerken med fire skiver lyst brød, og i den andre handa ber han ein tallerken med pålegg. Han set tallerkenen frå seg i bua og set seg ned for å ta ein røyk i lag med bussjåføren. Så kjem det ein politimann og for å røyka. Ein kvit sommarfugl kjem og set seg på muren mellom mennene.

Så kjem ei bulgarsk grensevakt inn og samlar inn eit og eit pass medan passbiletet blir samanlikna med personen som eig det. Bussjåføren rekk både ein og to røyker før me får tilbake passa og kan kjøra inn i ingenmannsland. Det å koma inn i Macedonia viser seg å vera langt meir omstendeleg enn å koma seg ut av bulgaria. Ei macedonsk grensevakt kjem inn, denne gongen er vakta bevæpna. Så er det same prosedyren med innsamling av pass og sjekking av ansikt. Denne gongen blir dei veldig lenge borte. Så kjem vakta inn att og ropar opp namnet på ein mann som må fylgja dei ut av bussen. Det same skjer to gonger til. Me tenkjer først at dei er plukka ut for å sjekkast litt ekstra nøye, men det viser seg at desse tre ikkje får sleppa inn i landet, dei må plukka ut bagasjen sin og bli att på grensa i lag med ein fjerde kamerat som eg trur gjekk av bussen frivillig fordi han ikkje ville reisa aleine. Ein lurer jo litt på kva som eigentleg skjedde. Kanskje dei var urimeleg strenge på grensa, eller kanskje det var menn dei hadde gode grunnar til å ikkje villa ha på besøk?

Endeleg kan bussen kjøra vidare, og me er i Macedonia, som faktisk blir uttala Massedonia av dei innfødde. Vegen er framleis humpete og smal, og det er framleis spennande å fylgja med frå vindauget. Etter to timar til er me i Skopje, hovudstaden i Macedonia, der dei heldigvis har skikkelege do på busstasjonen. Der og då skulle eg ha betalt minst ein hundrelapp for fem minutt på eit do med låsbar dør, lys og litt meir utstyr enn eit hol i golvet. Det slår meg at me er frykteleg bortskjemde oppe i Nordeuropa…

Me må venta halvannan time på bussen til Struga, og me set oss på ein liten kafé. Eg priser meg lukkeleg for at eg har handsprit i veska slik at me i allefall kan få desinfisert hendene, for det er ganske rufsete der. Me blir nesten overfalte av drosjesjåførar som fallbyr tenestane sine, og av selgarar som sel lightarar, papirlommetørklær og oppblåsbare hundar. Me bestiller hamburgar og pommes frites, fordi det veit me kva er, og maten er omtrent gratis etter våre forhold. Ein eldgammal mann kjem og vil selja oss papirlommetørkle. Han ser ut akkurat som ein av desse personane frå Albania, som det stod bilete av i skulebøker og aviser då eg var barn, fordi dei angiveleg skulle vera 147 år gamle eller noko slikt. Det vart spekulert omkring at det måtte vera yoghurten og fjellufta som hadde halde dei i live så lenge. Nå står altså mannen frå desse bileta framfor oss på jernbanestasjonen i Skopje med eit brett papirlommetørkle. Me prøver først å avvisa han, men då han med intense sniffelyder og innsmigrande blikk på damene viser at lommetørklea hans er parfymerte, smeltar me og kjøper ein pakke. Fem minutt seinare kjem han att og vil selgja oss meir. Då me kjem over den første valutablinde fasen, finn me ut at me har betalt ca ei krone og tjue øre for parfymerte snuepapir. Ikkje stort å spe på den eventuelle alderspensjonen med… Som Sunniva sa: «Hadde me forstått kor lite dei kosta, kunne me ha kjøpt heile brettet.»

Bussen me skal inn i viser seg å vera ein minibuss, nærmast ein maksitaksi. Bussjåføren spør kor hen i Struga me skal til, og seier at han skal kjøra oss heilt fram. Det er mange passasjerar som vil vera med på bussen, og bagasjeromet blir heilt fullt. I tillegg til alle koffertane er det varer han skal levera ut, og reservehjulet er lasteplass for ein stabel store melonar. Sunniva sin koffert får ikkje plass og må inn i midgangen saman med eit barnesete, ei barneseng og eit keyboard. Familien vår på fire trykker seg saman i baksetet, og heilt framme sit det ei bestemor, ei mor og ein baby. Den smilande bussjåføren held fram med å ta på passasjerar, sjølv om bussen er overfull allerede. Han som eig keyboardet må gå ut med det kvar gong nokon skal av eller på, slik at han kan halda det i døropninga. På det meste sit det tre personar på Sunniva sin koffert, og bussjåføren lurer på om me kan få pressa inn ein person til i baksetet. Eg er innstilt på å ta Sunniva på fanget, men kjærasten min ristar bestemt på hovudet at det går ikkje. Det er eg etterkvart glad for, for turen tek ca dobbel så lang tid som me hadde trudd. me skal over ein fjellovergang, det er smalt og svingete, bussjåføren sit og røyker medan han kjører, og det luktar intenst svette i minibussen. Då Halvard får vita at det er nærare to timar att av turen på det tidspunktet me trudde me skulle vera framme, er han i ferd med å mista tålmodet med foreldra sine og ferieplanlegginga deira, men han innser jo at det ikkje er så mykje meir å gjera enn å sitja fint på bussen og venta på å koma fram. Eg let meg imponera over at medpassasjerane våre ikkje klagar over at dei må stå store deler av turen eller sitja på ein koffert på golvet. Eg skjønar på ny kor bortskjemde me er.

Og bussen kjører gjennom små fjellbygder som liknar så påfallande på det som angjeveleg var Kasakstan i Borat-filmen, at eg lurer på om det er her det er filma inn. Me ser eldre menneske jobba på jordene i folkedraktliknande klede med lange mørke skjørt og lange stripete forkle. Både eg og Sunniva ser storkar frå bussvindauga. Den overfylte bussen, luktene og svingane gjer at eg den siste timen blir kvalm, for første gong på bussturane våre. Eg minner meg sjølv om at me må prøva å få tak i fleire reisesjuketablettar, for i dag var det bare nok til ungane. Skikkeleg sjuk vert eg heldigvis ikkje, og til slutt når me fram til Lake Orhid. Bussjåføren gjer oss merksame på at nå er me framme. Me går ut av bussen og ser ein stor futuristisk hotellbygning, hotell Drim.

Hotellet viser seg å vera eit firestjerners hotell frå Jugoslavia- og Titotida, sikkert berekna på pengesterke jugoslavar og utlendingar. Me blir tekne varmt i mot. Og i den blå heisen opp til andre etasje er det glitter og lys. Middagsmåltidet har akkurat begynt, og når me kjem inn i spisesalen og ser den bugnande buffeten kjennest det mest ubehageleg luksuriøst samanlikna med det me har sett resten av dagen. Av og til kjem historia om «Den rike mann og Lasarus» ubehageleg nær. Men det er deilig å vera framme på hovuddestinasjonen og å møta att gode venner me skal feriera i lag med i ei drøy veke. Og Halvard er overlukkeleg for å sleppa å sitja lenger på bussen.

Heidi