Om å lesa seg inn i andre rom

Eg skal ikkje innleia med å seia at eg har haustferie og endeleg har tid til å lesa bøker. Det ville sett fint og ansvarleg ut, men det ville vera løgn. Eg les nemleg alltid bøker anten eg har tid eller ikkje. Då eg hadde fire små barn, gøymde eg bøker i skuffer og skap som ein annan skapdrankar slik at det skulle gå fort å finna fram til skattane om høvet skulle by seg. Og det gjorde det relativt ofte. Ein del tid andre truleg brukte på støvsuging og husrydding vart omsett til lesetid. Kva eg kunne fått til om eg ikkje hadde lese bøker er eit irrelevant spørsmål. Eg les bøker kvar dag, slik er det bare, og eg finn uendeleg stor glede i det.

Nå i haustferien har me vore ute og reist, men innimellom har eg lese to bøker som begge traff meg midt i mage/hjarteregionen og som gav meg den kjensla eg av og til får av å lesa bøker, ei kjensle av å stå på sida av seg sjølv, kjenna på andre sine følelsar og sjå verda frå ein litt annan vinkel enn vanleg. Den første boka hadde eg fått anbefalt både av store deler av familien min og andre kjende, så den visste eg var bra. I «Tante Ulrikkes vei» tar Zeshan Shakar oss med til eit multikulturelt oppvekstmiljø på Stovner i åra rett etter tusenårsskiftet. Me blir kjende med Mo og Jamal, to tenåringsgutar som på kvar sin måte kjempar med identitet og framtidsvisjonar. Boka lot meg koma på innsida av korleis det er å byggja opp identiteten sin med eit bein i norsk kultur og samtidig vera ung norsk muslim og andre generasjons ny-nordmann. Det er ein viktig stemme i integreringsdebatten. Som heilt nyutdanna lærar, jobba eg eit år på Bakås skule på Ellingsrudåsen, som kanskje kunne samanliknast litt mes Stovner når det gjaldt å ha eit multikulturelt oppvekstnivå. Noko av det som gjer inntrykk i boka er korleis den eine hovudpersonen Mo, ein ung skuleflink gut som begynner å studera økonomi, og som får ein norsk kjærast han ikkje torer å fortelja foreldra sine om, stadig kjenner at han blir identifisert med ting han helst ikkje vil ha noko som helst med å gjera. Samtidig er boka ein fantastisk oppvekstroman. Forfattaren seier i eit intervju at han digga boka «Beatles» av Lars Saaby- Christensen, og gjerne ville fortelja om ein oppvekst på den andre sida av byen. Han seier vidare i det same intervjuet frå «Fagbladet» «Min motivasjon er nettopp å fortelle om stedet og folka der, som er så lite beskrevet i litteraturen. Og om hvordan det er å vokse opp med andres mistroiske blikk. Stovner er min hjembygd, det er guttas opplevelser jeg skriver om.» Litt lenger ute i intervjuet seier han «Det ar litt tøft da jeg var ungdom, og det er det nå igjen. Men jeg hadde en vanlig og fin oppvekst. Det har de fleste på Stovner.»

Eg må innrømma at ein dag i haustferien la me turen innom Tante Ulrikkes vei, bare for å sjå miljøet frå boka. Eg har ikkje vore på Stovner før, og såg for meg ein betong- og asfaltjungel. I staden slo det meg kor triveleg det var der. Det var skog, haustgule tre, fine felles uteareal og mykje meir natur og rom mellom husa enn eg hadde sett for meg. Det gjer godt å få lufta fordommane sine av og til. Boka om tante Ulrikkes vei minna meg om eit intervju eg høyrde på radio med ei muslimsk dame som snakka om festkulturen på norske arbeidsplassar. Ho ville gjerne vera ein del av det sosiale miljøet på jobben, men etter å ha drukke kaffi på diverse «lønningspilsar» og ha opplevd på fleire julebord å gong på gong måtta ta hijab-diskusjonen og IS- diskusjonen med stadig fullare norske kolleger, så hadde ho gitt opp, ho orka ikkje meir å sitja der og forklara, forsvara og beklaga. Eg forstår henne godt. Det er ei stor utfordring å gjera Norge til eit godt land for alle som bur her: Fordommar og mistru kan fort gå i alle retningar frå alle partar om me ikkje kan snakka saman og respektera kvarandre. Dei som ikkje har lese «Tante Ulrikkes vei» er med dette utfordra til å gjera det. Forfattaren har fått Tarjei Vesaas debutantpris for boka. Eg gler meg til å lesa meir av han.

Den andre boka lasta eg øitt tilfeldig ned frå e-bokbibliooteket på ipaden min før me reiste. Eg tenkte det var fint å ha ein del bøker der som kunne lesast utan leselampe. Eg begynte å lesa ho under ein ladepause på heimvegen i går, og klarte nesten ikkje å leggja ho vekk. I dag morges måtte eg bare lesa resten av boka før eg var i stand til å gjera noko anna. Boka var skriven av den for meg ukjende forfattaren Birger Emanuelsen og heiter «Jeg skal beskytte deg». Hovudpersonen Jon slit med posttraumatiske opplevelsar etter å ha vore i Zimbabwe med «Leger uten grenser». Han er eit på mange måtar hudlaust menneske som ikkje klarer å beskytta seg mot det vonde som skjer i verda, både informasjon om terror og vanskelege framtidsvisjonar for jorda går rett i kjenslene hans og blir der. Kona Vilje har ein jobb som gjer at ho er mykje borte, og det bekymrer han å sjå at sonen Andreas er like kjenslevar og hudlaus som han sjølv. Han søv saman med guten om nettene for å hjelpa han gjennom mareritta, og spinn seg inn i ein tilstand der han og Andreas nærmast blir til eitt i hjelpelaus hudlaus angst. Farsarven der ein gut skal oppdrast til å bli ein mann ligg ein stad i ryggrada hans. Mykje vanskeleg toppar seg i han og rundt han og plutseleg tek han med seg Andreas på ein halsbrekkande tur han ikkje hadde planlagd på førehand der eg som lesar vart dregen inn i ein tilstand av sårbarheit, styrke og engstelse i eit landskap som grensar til galskap der ein blir redd for at det meste skal gå skikkeleg gale. Eg ser at Birger Emanuelsen har skrive fleire bøker. Dei må eg sjå å få lese…

Begge bøkene evner å ta opp dei store spørsmåla: Korleis skal me møta dei mørke og vanskelege kreftene i oss og rundt oss. Korleis skal me stå stødig i dei utfordringane livet og samtida gjer oss utan å lukka augene? Korleis skal me oppdra barn til å bli sterke og trygge nok til å meistra livet, og til å kunna gjera ein forskjell i ei verd som utfordrar mot, kjærleik og positiv kreativitet?

Eg har så mykje eg har lyst til å skriva her. Eg håpar eg får tid nå i ferien.

Heidi